กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง
ชื่อเรื่อง กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของ
โรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์
ผู้วิจัย นายนิษฐิโชค ช่างสาร ตำแหน่ง รองผู้อำนวยการสถานศึกษา
ปีที่ทำวิจัย 2561-2562
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาสภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ 2) เพื่อพัฒนากลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ 3) เพื่อทดลองใช้กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ 4) เพื่อศึกษาผลการใช้กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบ เป็นการวิจัยและพัฒนา (Research and development) ทั้งนี้ผู้วิจัยแบ่งขั้นตอนการดำเนินการวิจัยออกเป็น 4 ขั้นตอน คือ ขั้นตอนที่ 1 ศึกษาสภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ โดยสังเคราะห์เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง นำข้อมูลมาสร้างแบบสอบถามมีคุณลักษณะประมาณค่า 5 ระดับ สอบถามกับผู้ที่เกี่ยวข้องกับโรงเรียน จำนวน 392 คน ได้มาโดยการเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย ผู้บริหารสถานศึกษา 3 คน ครูผู้สอน 48 คน คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน 14 คน ผู้ปกครองนักเรียนได้ขนาดกลุ่มตัวอย่างโดยใช้ตารางเครซี่และมอร์แกน จำนวน 327 คน วิเคราะห์เนื้อหาสภาพแวดล้อมภายนอกและภายในของการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ วิเคราะห์เนื้อหาโดยใช้ SWOT Analysis ขั้นตอนที่ 2 พัฒนากลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ โดยผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 9 คน ได้มาโดยการเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย ผู้บริหารด้านนโยบาย 3 คน นักวิชาการ 3 คน และผู้ปฏิบัติงาน 3 คน ผู้วิจัยนำผลการสนทนากลุ่ม (Focus Group Discussion ) มาปรับเป็นกลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ และ ตรวจสอบความเหมาะสม และความเป็นไปได้ของกลยุทธ์ โดยผู้วิจัยสร้างแบบสอบถามมีลักษณะประมาณค่า 5 ระดับ กลุ่มเป้าหมาย จำนวน 26 คน ได้มาโดยการเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย ผู้บริหารสถานศึกษา 3 คน หัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ 8 กลุ่มสาระ จำนวน 8 คน หัวหน้ากิจกรรมพัฒนาผู้เรียน 1 คน และ คณะกรรมการสถานศึกษา ขั้นพื้นฐานจำนวน 14 คน ขั้นตอนที่ 3 ทดลองใช้กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ กับผู้บริหารจำนวน 3 คน ครูจำนวน 91 คน นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 1-6 จำนวน 1,989 คน และขั้นตอนที่ 4 ศึกษาผลการใช้กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ ด้านประสิทธิผลและผลการดำเนินโครงการ กลุ่มเป้าหมายจำนวน 19 คน โดยการเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย หัวหน้าระดับสายชั้นประถมศึกษาปีที่ 1-6 จำนวน 6 คน หัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ 8 กลุ่มสาระ จำนวน 8 คน หัวหน้ากิจกรรมพัฒนาผู้เรียน 1 คน และ หัวหน้าบริหารงาน 4 ฝ่าย จำนวน 4 คน สถิติที่ใช้วิเคราะห์ข้อมูล คือ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
ผลการวิจัยพบว่า
1) สภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของาเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ ตามขอบข่ายการบริหารงานทั้ง 5 ด้าน ได้แก่ 1)บริหารจัดการสถานศึกษา 2)พัฒนาหลักสูตรและการจัดการเรียนการสอน 3) กิจกรรมพัฒนาผู้เรียน 4)พัฒนาบุคลากรครู และ 5)ผลลัพธ์/ภาพสำเร็จ อยู่ในระดับปานกลาง ( =2.51) ส่วนสภาพแวดล้อมภายนอกและภายในของการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ เป็นโอกาส คือ โรงเรียนได้รับความร่วมมือจากภาคีเครือข่ายได้แก่ ผู้ปกครอง ชุมชน องค์กรท้องถิ่น/หน่วยงานเอกชน สถานประกอบการตลอดจนบุคคลเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา เป็นไปตามความต้องการของชุมชนและท้องถิ่น โรงเรียนมีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับของสังคมจึงทำให้ผู้ปกครองมีค่านิยมในการส่งบุตรหลานเข้าโรงเรียน ส่วนสภาพแวดล้อมภายนอกที่เป็นภาวะคุกคาม คือ ความเจริญก้าวหน้าทางเทคโนโลยีการสื่อสาร โดยเฉพาะการสื่อสารที่ผ่านอินเตอร์เน็ตทำให้นักเรียนรับวัฒนธรรมทางสื่อต่างๆ ที่หลากหลายทำให้ละเลยต่อวัฒนธรรมประเพณีอันดีของไทย สำหรับสภาพแวดล้อมภายในที่เป็นจุดแข็ง คือ ผู้บริหารมีภาวะผู้นำ ครูมีการพัฒนาตนเอง โรงเรียนมีแหล่งเรียนรู้และบรรยากาศเอื้อต่อการจัดการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง จนทำให้โรงเรียนมีนวัตกรรมและการปฏิบัติที่เป็นเลิศ มีการจัดกิจกรรมต่างๆ ทั้งในและนอกโรงเรียน มีหลักสูตร การจัดกิจกรรมที่ตอบสนองต่อความสนใจและความถนัดของผู้เรียน และสภาพแวดล้อมภายในที่เป็นจุดอ่อนคือ ครูยังขาดประสบการณ์และความเข้าใจในการจัดการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ขาดการนิเทศติดตามผล
2) กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ มีการกำหนดวิสัยทัศน์ พันธกิจ เป้าประสงค์ และจัดทำกลยุทธ์พัฒนาร่วมกัน มีกลยุทธ์การพัฒนา ประกอบด้วย 4 กลยุทธ์ ได้แก่ กลยุทธ์ที่ 1 พัฒนาศักยภาพภาคีเครือข่ายการเพื่อมีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา 1.1 ส่งเสริมการทำงานเป็นทีมและการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนในการจัดการศึกษา 1.2 ส่งเสริมให้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้และสร้างความเข้มแข็งของเครือข่ายการศึกษา กลยุทธ์ที่ 2 พัฒนาหลักสูตรและการจัดการเรียนรู้ 2.1 ส่งเสริมการพัฒนาหลักสูตรและบูรณาการการจัดการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงด้วยวิธีการที่หลากหลาย 2.2 พัฒนาแหล่งเรียนรู้ สื่อ เทคโนโลยี ให้เอื้อต่อการจัดการเรียนรู้บูรณาการตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง กลยุทธ์ที่ 3 พัฒนาศักยภาพครูสู่มืออาชีพ 3.1 เสริมสร้างครูมีคุณภาพ มีความรู้ความเข้าใจในหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 3.2 ส่งเสริมพัฒนาครู ให้มีความรู้ ความสามารถ จัดการเรียนการสอน ด้วยวิธีการที่หลากหลาย และ กลยุทธ์ที่ 4 เพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการศึกษา 4.1 จัดระบบการบริหารงานแบบมีส่วนร่วม 4.2เพิ่มศักยภาพการทำงานเป็นทีม การตรวจสอบกลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ ที่พัฒนาขึ้นมีความเหมาะสม และมีความเป็นไปได้ โดยรวม อยู่ในระดับมาก
3. ผลการใช้กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์
3.1 ผลการประเมินประสิทธิผลการดำเนินงานตามกลยุทธ์พัฒนาการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์อยู่ในระดับมาก
3.2 ผลการประเมินโครงการ หลังการดำเนินโครงการตามกลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ ทั้ง 20 โครงการ อยู่ในระดับมาก
โรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์
ผู้วิจัย นายนิษฐิโชค ช่างสาร ตำแหน่ง รองผู้อำนวยการสถานศึกษา
ปีที่ทำวิจัย 2561-2562
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาสภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ 2) เพื่อพัฒนากลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ 3) เพื่อทดลองใช้กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ 4) เพื่อศึกษาผลการใช้กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบ เป็นการวิจัยและพัฒนา (Research and development) ทั้งนี้ผู้วิจัยแบ่งขั้นตอนการดำเนินการวิจัยออกเป็น 4 ขั้นตอน คือ ขั้นตอนที่ 1 ศึกษาสภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ โดยสังเคราะห์เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง นำข้อมูลมาสร้างแบบสอบถามมีคุณลักษณะประมาณค่า 5 ระดับ สอบถามกับผู้ที่เกี่ยวข้องกับโรงเรียน จำนวน 392 คน ได้มาโดยการเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย ผู้บริหารสถานศึกษา 3 คน ครูผู้สอน 48 คน คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน 14 คน ผู้ปกครองนักเรียนได้ขนาดกลุ่มตัวอย่างโดยใช้ตารางเครซี่และมอร์แกน จำนวน 327 คน วิเคราะห์เนื้อหาสภาพแวดล้อมภายนอกและภายในของการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ วิเคราะห์เนื้อหาโดยใช้ SWOT Analysis ขั้นตอนที่ 2 พัฒนากลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ โดยผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 9 คน ได้มาโดยการเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย ผู้บริหารด้านนโยบาย 3 คน นักวิชาการ 3 คน และผู้ปฏิบัติงาน 3 คน ผู้วิจัยนำผลการสนทนากลุ่ม (Focus Group Discussion ) มาปรับเป็นกลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ และ ตรวจสอบความเหมาะสม และความเป็นไปได้ของกลยุทธ์ โดยผู้วิจัยสร้างแบบสอบถามมีลักษณะประมาณค่า 5 ระดับ กลุ่มเป้าหมาย จำนวน 26 คน ได้มาโดยการเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย ผู้บริหารสถานศึกษา 3 คน หัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ 8 กลุ่มสาระ จำนวน 8 คน หัวหน้ากิจกรรมพัฒนาผู้เรียน 1 คน และ คณะกรรมการสถานศึกษา ขั้นพื้นฐานจำนวน 14 คน ขั้นตอนที่ 3 ทดลองใช้กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ กับผู้บริหารจำนวน 3 คน ครูจำนวน 91 คน นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 1-6 จำนวน 1,989 คน และขั้นตอนที่ 4 ศึกษาผลการใช้กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ ด้านประสิทธิผลและผลการดำเนินโครงการ กลุ่มเป้าหมายจำนวน 19 คน โดยการเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย หัวหน้าระดับสายชั้นประถมศึกษาปีที่ 1-6 จำนวน 6 คน หัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ 8 กลุ่มสาระ จำนวน 8 คน หัวหน้ากิจกรรมพัฒนาผู้เรียน 1 คน และ หัวหน้าบริหารงาน 4 ฝ่าย จำนวน 4 คน สถิติที่ใช้วิเคราะห์ข้อมูล คือ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
ผลการวิจัยพบว่า
1) สภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของาเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ ตามขอบข่ายการบริหารงานทั้ง 5 ด้าน ได้แก่ 1)บริหารจัดการสถานศึกษา 2)พัฒนาหลักสูตรและการจัดการเรียนการสอน 3) กิจกรรมพัฒนาผู้เรียน 4)พัฒนาบุคลากรครู และ 5)ผลลัพธ์/ภาพสำเร็จ อยู่ในระดับปานกลาง ( =2.51) ส่วนสภาพแวดล้อมภายนอกและภายในของการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ เป็นโอกาส คือ โรงเรียนได้รับความร่วมมือจากภาคีเครือข่ายได้แก่ ผู้ปกครอง ชุมชน องค์กรท้องถิ่น/หน่วยงานเอกชน สถานประกอบการตลอดจนบุคคลเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา เป็นไปตามความต้องการของชุมชนและท้องถิ่น โรงเรียนมีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับของสังคมจึงทำให้ผู้ปกครองมีค่านิยมในการส่งบุตรหลานเข้าโรงเรียน ส่วนสภาพแวดล้อมภายนอกที่เป็นภาวะคุกคาม คือ ความเจริญก้าวหน้าทางเทคโนโลยีการสื่อสาร โดยเฉพาะการสื่อสารที่ผ่านอินเตอร์เน็ตทำให้นักเรียนรับวัฒนธรรมทางสื่อต่างๆ ที่หลากหลายทำให้ละเลยต่อวัฒนธรรมประเพณีอันดีของไทย สำหรับสภาพแวดล้อมภายในที่เป็นจุดแข็ง คือ ผู้บริหารมีภาวะผู้นำ ครูมีการพัฒนาตนเอง โรงเรียนมีแหล่งเรียนรู้และบรรยากาศเอื้อต่อการจัดการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง จนทำให้โรงเรียนมีนวัตกรรมและการปฏิบัติที่เป็นเลิศ มีการจัดกิจกรรมต่างๆ ทั้งในและนอกโรงเรียน มีหลักสูตร การจัดกิจกรรมที่ตอบสนองต่อความสนใจและความถนัดของผู้เรียน และสภาพแวดล้อมภายในที่เป็นจุดอ่อนคือ ครูยังขาดประสบการณ์และความเข้าใจในการจัดการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ขาดการนิเทศติดตามผล
2) กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ มีการกำหนดวิสัยทัศน์ พันธกิจ เป้าประสงค์ และจัดทำกลยุทธ์พัฒนาร่วมกัน มีกลยุทธ์การพัฒนา ประกอบด้วย 4 กลยุทธ์ ได้แก่ กลยุทธ์ที่ 1 พัฒนาศักยภาพภาคีเครือข่ายการเพื่อมีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา 1.1 ส่งเสริมการทำงานเป็นทีมและการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนในการจัดการศึกษา 1.2 ส่งเสริมให้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้และสร้างความเข้มแข็งของเครือข่ายการศึกษา กลยุทธ์ที่ 2 พัฒนาหลักสูตรและการจัดการเรียนรู้ 2.1 ส่งเสริมการพัฒนาหลักสูตรและบูรณาการการจัดการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงด้วยวิธีการที่หลากหลาย 2.2 พัฒนาแหล่งเรียนรู้ สื่อ เทคโนโลยี ให้เอื้อต่อการจัดการเรียนรู้บูรณาการตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง กลยุทธ์ที่ 3 พัฒนาศักยภาพครูสู่มืออาชีพ 3.1 เสริมสร้างครูมีคุณภาพ มีความรู้ความเข้าใจในหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 3.2 ส่งเสริมพัฒนาครู ให้มีความรู้ ความสามารถ จัดการเรียนการสอน ด้วยวิธีการที่หลากหลาย และ กลยุทธ์ที่ 4 เพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการศึกษา 4.1 จัดระบบการบริหารงานแบบมีส่วนร่วม 4.2เพิ่มศักยภาพการทำงานเป็นทีม การตรวจสอบกลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ ที่พัฒนาขึ้นมีความเหมาะสม และมีความเป็นไปได้ โดยรวม อยู่ในระดับมาก
3. ผลการใช้กลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์
3.1 ผลการประเมินประสิทธิผลการดำเนินงานตามกลยุทธ์พัฒนาการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์อยู่ในระดับมาก
3.2 ผลการประเมินโครงการ หลังการดำเนินโครงการตามกลยุทธ์พัฒนาคุณภาพการจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนเทศบาลบ้านคูหาสวรรค์ ทั้ง 20 โครงการ อยู่ในระดับมาก